Nasz Dziennik; Poniedziałek, 24
czerwca 2002, Nr 145 (1338)
Gminy żydowskie nie muszą być spadkobiercami przedwojennych właścicieli żydowskich nieruchomości, żeby przejmować je z rąk lokalnych samorządów i Skarbu Państwa. Wystarczy, że wykażą, iż poprzedni właściciel był żydowską osobą prawną o charakterze wyznaniowym i prowadził działalność wymienioną w ustawie o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich.
Do 10 maja br. Komisja Regulacyjna
do Spraw Gmin Wyznaniowych Żydowskich zarejestrowała 1.447 wniosków o zwrot
mienia z całej Polski. Tuż przed upływem terminu składania wniosków ich liczba
gwałtownie wzrosła i na ustalenie ostatecznej liczby trzeba będzie jeszcze
poczekać. Do tej pory wszczęto 1.282 postępowania w sprawach, w których była
wystarczająca liczba dokumentów. Komisja wydała dotychczas 74 orzeczenia o
przeniesieniu własności na rzecz gmin wyznaniowych żydowskich bądź związku
gmin. W 112 przypadkach sprawa zakończyła się ugodą, w 29 sprawach komisja
wydała orzeczenia o umorzeniu postępowania, w 2 oddaliła wnioski, a 4
zawieszono do momentu zebrania dokumentów. W dwóch przypadkach nie uzgodniono
orzeczenia - w takiej sytuacji strony mają 6 miesięcy na wystąpienie na drogę
sądową.
Na własność gmin żydowskich do 3
czerwca br. przeszło w sumie 146 nieruchomości, w tym 15 nieruchomości
zamiennych.
Andrzej Rudlicki,
współprzewodniczący komisji regulacyjnej (ze strony rządowej) twierdzi, że
ustawa z 1997 r. w precyzyjny sposób określa warunki, na których gmina
wyznaniowa żydowska może ubiegać się o jakąś nieruchomość. - Nie ma takiej
możliwości, żeby przekazać nieruchomość, która nie stanowiła niegdyś własności
żydowskiej osoby prawnej - podkreśla. Jego zdaniem, ustawa o stosunku państwa
do gmin wyznaniowych żydowskich jest analogiczna do rozwiązań prawnych
określających stosunki z Kościołami, w tym z Kościołem katolickim. - Ta ustawa
pozwoliła reaktywować działalność charytatywną gmin żydowskich - twierdzi
przewodniczący komisji.
Z twierdzeniem o precyzyjności tej
ustawy nie zgadza się Wojciech Kozdronkiewicz, prezes Stowarzyszenia
"Lokatorzy w Obronie Prawa". - Rozumiem, że te budynki, w których
mieściły się bożnice powinny zostać zwrócone. Nie może jednak być tak, że
państwo wyremontowało nieruchomość od podstaw i teraz przenosi tak gruntownie
odnowioną czy właściwie zbudowaną na nowo nieruchomość na rzecz innej osoby. To
jest duże niedopatrzenie ustawodawcy - twierdzi Wojciech Kozdronkiewicz. Jego
zdaniem, nieruchomości powinny być obciążane długami hipotecznymi - jeżeli gmina
czy Skarb Państwa, czyli właściwie wszyscy podatnicy, ponoszą koszty remontu -
to tymi kosztami powinien zostać obciążony nowy właściciel. - Ale najważniejsze
jest przeprowadzenie uwłaszczenia i reprywatyzacji. Tych ustaw bardzo brakuje -
podkreśla prezes stowarzyszenia.
Komisja Regulacyjna do spraw Gmin
Wyznaniowych Żydowskich działa na podstawie ustawy o stosunku państwa do gmin
wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej z 20 lutego 1997 r.,
przyjętej przez parlament zdominowany przez koalicję SLD - PSL.
Artykuł 30.1 tej ustawy stanowi:
"Na wniosek gminy żydowskiej lub Związku Gmin wszczyna się postępowanie
(...) w przedmiocie przeniesienia na rzecz gminy żydowskiej lub Związku Gmin
własności nieruchomości lub ich części przejętych przez Państwo, a które w dniu
1 września 1939 r. były własnością gmin żydowskich lub innych wyznaniowych
żydowskich osób prawnych, działających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
jeżeli: 1) w tym dniu znajdowały się na nich cmentarze żydowskie lub synagogi,
2) w dniu wejścia w życie ustawy znajdują się na nich budynki stanowiące
uprzednio siedziby gmin żydowskich oraz budynki służące uprzednio celom kultu
religijnego, działalności oświatowo-wychowawczej i charytatywno-opiekuńczej
(...)".
Komisja regulacyjna składa się - w
równej liczbie - z przedstawicieli wyznaczonych przez ministra spraw
wewnętrznych i administracji oraz Zarząd Związku Gmin. Komisja rozpatruje
sprawy w zespołach orzekających, w skład których wchodzi po dwóch członków
reprezentujących stronę rządową i stronę żydowską. Od orzeczenia zespołu
orzekającego nie przysługuje odwołanie.
Ustawa wylicza również gminy
wyznaniowe żydowskie mające osobowość prawną, czyli uprawnione do składania
wniosków - są to gminy w: Bielsku-Białej, Gdańsku, Katowicach, Krakowie,
Legnicy, Łodzi, Szczecinie, Warszawie i Włocławku.
Postępowanie regulacyjne obejmuje
przeniesienie, a nie przywrócenie własności nieruchomości. Gminy zgłaszające
się do polskich władz samorządowych nie muszą więc udowadniać swojego
następstwa prawnego po poprzednich właścicielach. Ich obowiązkiem jest jedynie
wykazanie, że poprzedni właściciel był żydowską osobą prawną o charakterze
wyznaniowym oraz że prowadził w budynku objętym wnioskiem działalność
wymienioną w ustawie o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich.
W przypadku zniesienia gminy
żydowskiej lub innej osoby prawnej utworzonej na mocy ustawy, jej majątek
przechodzi na własność Związku Gmin.
Decyzja: przeniesienie własności W
sprawie spornych nieruchomości w Krakowie Komisja Regulacyjna do Spraw Gmin
Wyznaniowych Żydowskich wydała dotychczas 20 orzeczeń. Wszystkie decyzje
zostały podjęte na korzyść gminy żydowskiej, która do tej pory złożyła 46,
zatwierdzonych przez Komisję Regulacyjną, wniosków o przeniesienie na jej rzecz
własności nieruchomości położonych w Krakowie. Dotyczy to nieruchomości, które
1 września 1939 r. były własnością gmin żydowskich lub innych wyznaniowych
żydowskich osób prawnych, działających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
W 15 spośród 20 zakończonych spraw
Komisja orzekła przeniesienie własności z wydaniem nieruchomości Gminie
Wyznaniowej Żydowskiej lub Związkowi Gmin Wyznaniowych Żydowskich. W ten sposób
Kraków i Skarb Państwa utraciły m.in. nieruchomości: przy ul. Meiselsa 18
(siedziba Zespołu Pieśni i Tańca "Krakowiacy"); przy ul. Bocheńskiej
4 (siedziba przychodni); przy ul. św. Stanisława 10 (Zakład Rehabilitacji
Zawodowej Głuchych), czy kamienicę mieszkalną przy ul. Paulińskiej 28. W dwóch
przypadkach Komisja przyznała odszkodowania, wypłacane przez wojewodę z budżetu
państwa. Dotyczy to nieruchomości przy ul. Rękawka 30 (525 tys. zł) i ul.
Węgierskiej 5 (560 tys. zł). W obu przypadkach nieruchomości zostały nabyte
wcześniej przez osoby trzecie.
Komisja Regulacyjna wydała również
jedno orzeczenie o przyznaniu nieruchomości zamiennej. Ponieważ lokal przy ul.
Przemyskiej 3 jest obecnie własnością Akademii Muzycznej, a grunt znajduje się
w jej użytkowaniu wieczystym, gmina żydowska otrzymała w zamian działki w
Pychowicach o łącznej powierzchni ok. 2,2 ha.
W dwóch pozostałych orzeczeniach Komisja umorzyła sprawy, jednak trudno tu mówić o wygranej miasta: w przypadku dotyczącym nieruchomości przy ul. Skawińskiej 4-6 gmina wycofała wniosek (obecnie toczy się postępowanie w sprawie nieruchomości przy ul. Skawińskiej 8), natomiast w przypadku nieruchomości przy ul. Jakuba 21 gmina stała się wcześniej jej właścicielem... Jak widać z powyższego wyliczenia, w Krakowie nie było przypadku, by Komisja oddaliła wniosek gminy lub związku gmin.