Rzeczpospolita, 20.06.2000 Nr 143

PORTUGALIA

Szczyt Unii Europejskiej w Feirze

1) "Tak" dla NATO, "nie" dla Austrii

2) Unia nawiązuje stosunki z NATO

3) Karta Podstawowych Praw

Do końca roku Unia Europejska ustanowi Kartę Podstawowych Praw Politycznych i Socjalnych jej obywateli - postanowili również w Feirze przywódcy piętnastu krajów UE. Jeśli dokument stanie się prawnie obowiązujący, jak chce większość z nich, obywatele będą mogli dopominać się w Europejskim Trybunale Sprawiedliwości przywilejów wartych miliardy euro.

Projekt karty już jest gotowy. Zawiera wiele z pozoru niekontrowersyjnych zapisów, których interpretacja przez sądy może się jednak okazać niezwykle kosztowna dla państw Unii. Najwięcej takich pułapek znajduje się w części zawierającej prawa socjalne - ostrzegają brytyjscy dyplomaci, bardzo nieufni wobec tej inicjatywy. Można tu między innymi przeczytać, że każdy obywatel Unii ma prawo do pracy, zatrudnienia w bezpiecznych dla zdrowia warunkach, godnych i określonych ustawowo minimalnych poborów, emerytury, płatnych dni wolnych od pracy w ciągu tygodnia; może domagać się kierowania na kursy zawodowe, ustanowienia systemu zbiorowych porozumień w sprawach płac, prawa do strajku i przynależności do związków zawodowych, ubezpieczeń zdrowotnych i socjalnych. Karta zakazuje dyskryminacji na tle rasowym i religijnym.

Kontrowersyjny jest też zapis o prawie do życia w zdrowym i niezniszczonym środowisku naturalnym. W karcie zapisano również prawo do edukacji i swobodnego wyboru jej postaci, ochrony prywatności (np. treści listów). Karta nakazuje wydawanie przez sądy wyroków w rozsądnym czasie i zakazuje działania prawa wstecz. Ustanawia również etyczne zasady rozwoju inżynierii genetycznej.

Wczoraj, brytyjski premier Tony Blair spotkał się z szefem rządu francuskiego Lionelem Jospinem, aby przekonać go do przekształcenia Karty Podstawowych Praw w dokument "deklaracji i intencji" bez znaczenia prawnego. Nie chodzi tylko o liberalne poglądy Brytyjczyków, przeciwnych zbyt wielu odgórnie ustanowionym prawom socjalnym. Zjednoczone Królestwo nigdy nie miało pisanej konstytucji. Ustanowienie prawnie obowiązującej karty byłoby zerwaniem z tą wielowiekową tradycją.

Blair ma jednak niewielu sojuszników w Unii, rządzonej niemal wyłącznie przez socjalistów i socjaldemokratów, poza konserwatywnym premierem Hiszpanii Jose-Marią Aznarem. Ustanowienie prawnie obowiązującej karty forsują przejmujący 1 lipca przewodnictwo w UE Francuzi. Chcą, aby Karta Podstawowych Praw została przyjęta przez przywódców Unii podczas grudniowego szczytu w Nicei.

Jędrzej Bielecki z Feiry